%%stretchlast 1

Section 1: motieven in dansen

De 19e-eeuwse componist Johannes Brahms zou hebben gezegd: "In den beginne was het ritme". Hij duidt op het feit dat ritme een van de van de fundamentele, krachtige en universele elementen van muziek (en niet alleen van muziek: denk aan poézie, schilderkunst, architectuur, design). Je hoeft alleen maar te kijken naar mensen die naar muziek luisteren en met hun hoofd knikken... Om de scope te beperken: ritme is een belangrijk kenmerk van motieven, wat we kunnen zien in een speciaal genre, waar in alle tijden en plaatsen, muziek een noodzakelijk onderdeel is geweest van: de dans. Van de oude, renaissance Pavan tot de moderne combinaties als rumba en rock-'n'-roll.

Hoewel dansen verschillen in toonsoort, tempo en meer algemeen in karakter, delen ze enkele kenmerken: repetitieve ritmische patronen met duidelijke accenten. Deze repetitieve ritmische patronen kunnen we ritmische motieven noemen. Hieronder vind je een lijst van dansen met hun ritmische patronen (sommige dansen zoals de Wals hebben alternatieve ritmes). Je moet deze motieven niet alleen bestuderen door naar voorbeelden van dansmuziek te luisteren, maar ook door je eigen dans te schrijven.

Merk op dat de volgende ritmes basisritmes zijn. Meestal vind je er variaties op. We maken twee categorieén: oude en relatief nieuwe dansen.

Section 2. Oude dansen

X:1
T: Allemande
%%C: Listen to Bach - Allemande from Partita No. 2 (BWV 1004)
M:4/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B | B4- BBBB B4 B4 |

X:3
T: Bourrée
%%C: Listen to Bach - Bourrée (BWV 996)
M:2/2
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B8/4B8/4 | B4 B8/4B8/4 | B4 B4 |

X:12
T:Gigue
%%C:Listen to Bach - Suite No. 3 in D major, BWV 1068
M:6/8
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B8/4 | B6 B6 |B6-  B8/4B8/4B8/4 | B8/4B8/4B8/4 B8/4B8/4B8/4 | B8/4B8/4B8/4 B8/4 x8/4x8/4 ||

X:13
T:Habanera
%C:Listen to Bizet - L'amour est un oiseau rebelle
M:2/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B8/4zB B8/4B8/4 |B8/4zB B8/4B8/4 |

X:16
T:Mazurka
%C:Listen to Chopin - Mazurka Op. 7, No. 2
M:3/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B3B B4 B4 | B8 B4 | 

X:25
T:Sarabande
%C:Listen to Carl Bohm - Sarabande in G minor 
M:3/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B4 B6 B8/4 | B4 B8 |

X:27
T:Siciliano
%C:Listen to Carcassi - Siciliano Op. 59
M:6/8
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B3BB8/4 B3BB8/4 | B6 B6 |

X:29
T:Waltz
%C: Listen to Shostakovich - The Second Waltz, Op. 99
M:3/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
!>!B4 B4 B4 ||"^of"B6B8/4B4 || "^of" B8/4 | B8 B8/4B8/4 ||"^of"B8 B4 ||"^of"B4 B8 ||

Section 3 Nieuwe dansen

X:2
T: Bolero
%C: Listen to Ravel - Bolero
M:3/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B8/4(3BBB B8/4(3BBB B8/4B8/4 |

X:4
T:Cakewalk
%C: Listen to Debussy - Golliwog's Cakewalk
M:2/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
BB8/4B B8/4B8/4 |

X:5
T:Chachacha
M:4/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B4 B4 z8/4B8/4 z8/4B8/4 | z4 z8/4B8/4 z8/4B8/4 B8/4B8/4 |

X:6
T:Charleston
%C: Green Hill Instrumental - The Charleston
M:4/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B4 z8/4 B8/4-B8 ||"^Or" B6 B8/4-B4 B4

X:24
T:Samba patterns
M:2/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B8/4B8/4 BB8/4B zB8/4B zBB8/4 || B8/4B8/4 zBBB zB8/4B zBB8/4

X:28
T:Tango
%C:Listen to  Piazzolla - Libertango
M:4/4
L: 1/16
K:C clef=none stafflines=1
B6B8/4- B4B4

Sectie 4 Onregelmatige dansen

De repetitieve ritmische patronen resulteren technisch gezien in regelmatige en meestal symmetrische muzikale frasen. Soms laten componisten zich echter inspireren door onregelmatigheid, zoals in de Trois Danses van Jehan Alain, in de Tanztoccata van Heiller of in Messiaen's Quatuor pour la fin du temps: Danse de la fureur, pour les sept trompettes. Het laatste werk is zeer interessant: de componist maakt zijn eigen dansritme, gebaseerd op het principe van additief ritme waarbij ritmische cellen steeds worden gevarieerd. Hier voegt Messiaen een kleine waarde toe aan de basiscellen (valeur ajoutée). Zie elders op deze website.

Sectie 5: hoe zijn dansen gebruikt in de muziekgeschiedenis

• In de renaissance vinden we altijd een paar dansen (eerste: langzame, dubbele tijd; tweede: snelle drievoudige tijd): Pavan en Galliard
• In de barokmuziek is de suite (= een opeenvolging van contrasterende, instrumentale dansen.) een veel voorkomende vorm, bestaande uit een opeenvolging van contrasterende (hof)dansen. Voorbeeld: Bach, Orchestral Suites of Ouvertures (BWV 1066
• 1069) en Hándel, Water Music. Vaak was dansmuziek een onderdeel van Opera. Belangrijk om op te merken is dat barokke dansritmes te vinden zijn in de religieuze composities. Een voorbeeld pars pro toto: In Bach's BWV 140 hebben we vinden we een siciliano.
• In de klassieke muziek werd het menuet vaak gebruikt als derde deel in vierdelige niet
• vocale stukken. zoals sonates, strijkkwartetten en symfonieén, hoewel het in deze context geen begeleiding was van een dansen. De wals ontstond ook later in de Klassieke periode.
• Menuet en wals bleven onderdeel van de Romantische muziekperiode, waarin ook diverse andere andere nationalistische dansvormen zoals de barcarolle, mazurka en polonaise. Ook in de Romantische muziek de groei en ontwikkeling van het ballet de compositie van dansmuziek naar een nieuwe hoogte. Voorbeeld: Mazurka's en Polonaises van Chopin; Tsjaikovski, De Notenkraker...